Bir kadının gardırobunu oluşturan giysiler, sadece onun giyinme ihtiyacını karşılamaz, aynı zamanda kendini ifade ettiği, kişisel seçimleriyle zevkini ve tarzını ortaya koyduğu en etkili araçtır. Bu gardırobun en özel parçalarını ise yalnızca davetlerde giyilmek üzere satın alınan abiye elbiseler oluşturur. Özel gün ve geceler için tasarlanan bu elbiseler yalnızca bir şıklık sembolü değil, aynı zamanda geçmişten günümüze taşınan bir kültürel mirasın tanıklarıdır. Her sezon moda trendlerine uygun olarak güncellenerek kadınların beğenisine sunulan bu giysiler Türkçede “gece elbisesi,” “abiye” veya “tuvalet” gibi sözcüklerle ifade edilmektedir. Gerek hazır giyim piyasası gerekse kadınlar arasında en yaygın bir biçimde “Abiye Elbise” tanımı kullanılsa da bazı kesimlerde “Tuvalet” sözcüğü de kullanılmaya devam etmektedir. Ancak günlük dilde sıkça birbirinin yerine kullanılsa da abiye ve tuvalet arasında farklar da bulunmaktadır. Bu farkları anlayabilmek için önce kelimelerin kökenine ve taşıdıkları anlamlara bakmak gerekiyor. Bu yazımızda abiye ve tuvalet sözcüklerini yakından inceleyeceğiz.
Türkçe’de kullandığımız şekliyle “Abiye”, özel günlerde, davetlerde veya kutlamalarda giyilmek üzere tasarlanmış şık ve gösterişli kıyafetleri tanımlar. Genellikle uzun olmakla birlikte kısa da olabilir. Parlak kumaşlar, taş, dantel veya işlemelerle zenginleştirilmiş bu elbiseler genelde uzun olmakla birlikte kısa da olabilir. Düğün, nişan, söz, mezuniyet, açılış, akşam yemeği, kutlama gibi özel davetlerde giyilir. Abiye kelimesi dilimize Fransızca’da özenli giyinmiş, gösterişli anlamına gelen ‘habillé’ sözcüğünden geldiği düşünülüyor. Fransızca’da "tenue habillée" ifadesi, özel ve şık giyimi tanımlar ve genelde gece elbisesi giyinmiş olanlar için kullanılır.
Tuvalet kelimesi de yine Fransızca süslenme, hazırlanma anlamına gelen “toilette” sözcüğünden dilimize geçmiştir. “La toilette” ifadesi hem kişisel bakım sürecini hem de bu hazırlık süreci sonunda giyilen gösterişli kıyafetleri tanımlar. Tuvalet sözcüğü Türkçeye geçtiğinde ise özellikle çok şık, kusursuz ve dikkat çekici elbiseleri belirtmek için kullanılmaya başlanmıştır. Tuvaletler, daha çok resmi balolar, gala geceleri veya protokol davetleri gibi ihtişamlı etkinliklerde tercih edilir.
Her iki kavram da şık gece kıyafetlerini ifade etse de aralarında stil, kullanım amacı ve detaylar bakımından bazı farklar bulunuyor. Abiye herhangi bir davette şık kıyafetler için genel bir tanım haline gelmişken, tuvalet daha seçkin, daha özel ve daha görkemli gece kıyafetlerini ifade eder. İkisi de özenli hazırlanmanın ve zarafetin simgeleri olsa da detaylara inildiğinde, taşıdıkları anlam ve amaçladıkları etki arasında incelikli farklar olduğu görülür. Şimdi bunları ayrı başlıklar halinde ele alalım.
Kapsam ve Şıklık Düzeyi
Tuvalete göre çok daha geniş bir kapsamı olan abiye elbiseler geniş bir skala içinde yer alır. Sade bir kokteyl elbisesinden, işlemeli ve uzun gece elbiselerine kadar pek çok model abiye elbise olarak adlandırılır. Tuvalet ise yalnızca uzun, ihtişamlı ve görkemli gece kıyafetleri tanımlamak için kullanılır. Bir başka deyişle her tuvalet bir abiyedir, fakat her abiye bir tuvalet değildir.
Kullanım Alanı
Abiye elbiseler düğünler, mezuniyet baloları, nişanlar gibi birçok özel davette tercih edilirken; tuvaletler daha çok büyük balolar, gala geceleri veya devlet törenleri gibi son derece resmi ve prestijli etkinliklerde giyilir.
Tasarım Özellikleri
Abiyeler zarif detaylara sahip olsa da günlük veya yarı-resmi organizasyonlar için daha sade versiyonları da mevcuttur. Tuvaletlerde ise gösteriş ön plandadır: Uzun kuyruklar, ağır işlemeler, özel dikim ve dikkat çekici kumaş kullanımı tuvaletin karakteristik özellikleridir.
Kumaş ve Kesim
Abiye elbiselerde şifon, krep, saten gibi hafif ya da orta ağırlıkta kumaşlar kullanılırken; tuvaletlerde genellikle daha ağır, dökümlü ve gösterişli kumaşlar tercih edilir. Kesimler ise tuvaletlerde genellikle yere kadar uzanır ve vücuda özel oturan, dramatik bir silüet yaratır.
Yeri gelmişken abiye ile ses benzerliği olan “Abaya” giysisine de değinelim. Abaya ile Abiye tamamen farklı giysilerdir. Arapça Abâye, (çoğulu abâyât) sözcüğünden dilimize geçen Abaya, genellikle siyah renkli, bol, omuzdan ayak bileğine kadar uzanan daha çok Kuzey Afrika, Arap Yarımadası, İran, Mısır gibi ülkelerde giyilen kaftan veya çarşaf benzeri kadın üst giysisini tanımlar. Benzerlik gösterdiği ferace ise genellikle elbise formunda tasarlanan daha dar kesimli ve vücudu tamamen örten bir giysidir. Resmi durumlar için ipek ve saten abayalar, günlük kullanım için keten ve pamuk abayalar uygundur.